Zaburzenia emocjonalne u dzieci i młodzieży

Przyczyny powstawania zaburzeń:

Dla rozwoju zaburzeń emocjonalnych dziecka szczególne znaczenie ma jego środowisko społeczne, a zwłaszcza rodzina, ponieważ niewłaściwie funkcjonująca jest przyczyną wielu zachowań dziecka. Ważnym elementem środowiska rodzinnego jest struktura rodziny (pełna czy niepełna) oraz warunki bytowe. Jednak najbardziej wyraźnie na rozwój emocjonalny dziecka wpływają postawy rodziców, wzajemne relacje między nimi, a dzieckiem. Spośród wielu postaw jedynie postawa akceptacji dziecka, miłości do niego może sprzyjać prawidłowemu rozwojowi emocjonalnemu. Taka postawa cechuje rodziców, którzy akceptują dziecko takim, jakie jest, mimo że krytycznie oceniają jego zachowanie, współdziałają z dzieckiem, dają mu rozumną swobodę w działaniu i traktują jako pełnoprawnego członka rodziny. Unikanie i odtrącanie dziecka, nadmierne wymagania w stosunku do niego i nadopiekuńczość są przyczynami wielu zaburzeń w jego rozwoju. Sposób zachowania dzieci jest odpowiedzią na postawy, jakie prezentują wobec siebie rodzice. Istotne jest także dla dzieci środowisko szkolne. Może ono stymulować rozwój dziecka, ukierunkować jego rozwój społeczny i uczuciowy. Może być ono jednak również przyczyną nieprawidłowości rozwojowych. Wszystko zależy od warunków natury psychicznej, stwarzanych przez szkołę. Każde dziecko z zaburzonym rozwojem emocjonalnym wymaga odrębnego rozpoznania przyczyn i stosowania odpowiednich metod wychowawczych. Wszystko jednak przy ścisłej współpracy z domem rodzinnym.

Przyczyny zaburzeń emocjonalnych:

Środowisko domowe:

• warunki bytowe rodziny, struktura rodziny, atmosfera domowa, system wychowania, postawy rodzicielskie,
• szkodliwy wpływ na rozwój dziecka ma: niezrozumienie i niezaspokojenie potrzeb psychicznych dziecka, odrzucenie emocjonalne, atmosfera jawnych konfliktów, zakłócenie komunikacji, osobowość rodziców.

Środowisko pozarodzinne:

• przedszkole i szkoła - relacja między uczniem, a nauczycielem, między uczniem, a kolegami, negatywny stosunek nauczyciela, nadmierne wymagania, odrzucenie przez grupę, rywalizacja.

Sytuacje traumatyczne:

• utrata bliskiej osoby, nagła, ciężka choroba dziecka lub kogoś z rodziny, przeżycie uczucia bardzo silnego, zagrożenia.

Rodzaje zaburzeń emocjonalnych:

Reakcje nerwicowe:

• lęk - najczęstszą formą lęku u dzieci jest lęk przed ciemnością, przed pozostaniem samemu w domu, przed zwierzętami czy groźnymi zjawiskami przyrody np. przed burzą. Częstą postacią lęków u dzieci są lęki nocne. Dziecko budzi się w nocy, jest przerażone, krzyczy, nie reaguje na uspokajanie rodziców, a rano nie pamięta nocnego incydentu. Dzieci u których występują lęki nocne są mało odporne na stres, nadwrażliwe, mają trudność do adaptacji w nowych warunkach, są płaczliwe i bierne w nowych sytuacjach społecznych. Czasami lęki mogą być wywołane straszeniem dziecka przez dorosłych lub starsze rodzeństwo. Innym czynnikiem wywołującym lęki mogą być programy telewizyjne lub gry komputerowe. Dzieci lękowe cechują się nieufnością, przeżywają stały niepokój, obawę przed oceną, unikają kontaktów społecznych, pozostają na uboczu, są niepewne siebie, mają zaniżone poczucie własnej wartości, nie podejmują działań.
• tiki - krótkotrwałe, mimowolne ruchy określonej części ciała (np. mruganie powieką, marszczenie czoła, zaciskanie pięści). Czasami ruchom tym towarzyszą jakieś dźwięki np. chrząkanie, odkrztuszanie, pociąganie nosem. Tiki najczęściej objawiają się w wieku dziecięcym lub w okresie dojrzewania.
• moczenie mimowolne - mimowolne oddawanie moczu podczas snu, rzadziej w dzień u dzieci, które miały już opanowany nawyk. Często współwystępuje z nadpobudliwością emocjonalną, zmiennością nastroju i płaczliwością, lękami, drażliwością, złymi stosunkami z grupą czy problemami w nauce. Moczenie może być między innymi skutkiem nieprawidłowych metod wychowawczych, wadliwych kontaktów rodziców z dzieckiem, sytuacji trudnych - rozwód, śmierć rodzica, pojawienie się drugiego dziecka.
• jąkanie - najtrudniejszy rodzaj jąkania, który leczy się najdłużej, to jąkanie na tle nerwicowym. Jego przyczyna tkwi w lęku, który trwa miesiącami, a z którym dziecko sobie nie potrafi poradzić. Może chodzić o sytuację stresującą np. ciągłe kłótnie rodziców, rozwód, przemoc, bicie dziecka.
• zaburzenia łaknienia - "nerwicowy brak apetytu". Może być reakcją na trudną sytuację domową lub inną, zagrażającą poczuciu bezpieczeństwa.

Dzieci zahamowane psychoruchowo:

• trudności w kontaktach społecznych,
• obniżona aktywność,
• wycofanie,
• lękliwość,
• izolowanie się od grupy,
• zrezygnowanie,
• nadwrażliwość,
• skrytość,
• powściągliwość,
• nie ujawnianie własnych przeżyć.

Dzieci obojętne uczuciowo:

• trudność w nawiązywaniu kontaktów uczuciowych z dorosłymi i rówieśnikami,
• mimika twarzy mało ekspresyjna,
• smutek,
• unikanie kontaktu wzrokowego,
• złośliwość i wrogość w stosunku do otoczenia,
• powierzchowne kontakty z otoczeniem.

 Dzieci agresywne:

• wyśmiewanie,
• arogancja,
• przezywanie,
• skarżenie,
• wybuchy gniewu,
• rzucanie się z pięściami,
• bicie innych,
• drapanie,
• gryzienie.